Sosyal Güvenlik Kurumu’na verilen aylık prim ve hizmet belgelerinin, kanunda öngörülen sürelerde verilmesi işverenlerin yasal yükümlülüğüdür. Ancak, uygulamada çeşitli sebeplerle bu belgeler yasal sürelerin dışına çıkarak geç verilmekte, bu durum işverenler bakımından önemli idari yaptırımlara sebebiyet vermektedir.
İşbu makalede, 5510 sayılı Kanun kapsamında aylık prim ve hizmet belgesinin süresinde verilmemesi durumunda uygulanacak idari para cezaları ve bu cezalara ilişkin indirim imkânları detaylı ve hukukî çerçevede ele alınacaktır.
Aylık Prim ve Hizmet Belgesinin Süresi ve Kanuni Mevzuat
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 81. maddesi hükmüne göre, işverenler çalıştırdıkları sigortalılara ilişkin prim ve hizmet belgelerini her ayın 1’i ile 23’ü arasında SGK’ya bildirmekle mükelleftir. Kanunda bu süreye riayet edilmemesi durumunda 102. maddede belirtilen idari para cezaları uygulanmaktadır.
Geç Verilen Belgelerde Uygulanacak İdari Para Cezaları
5510 sayılı Kanun’un 102. maddesi kapsamında, aylık prim ve hizmet belgesinin süre dışı verilmesi hâlinde aşağıdaki cezai yaptırımlar öngörülmüştür:
- Asıl belge niteliğinde ise: Her bir sigortalı için aylık asgari ücretin beşte biri tutarında idari para cezası kesilir.
- Ek belge niteliğinde ise: Her bir sigortalı için aylık asgari ücretin sekizde biri tutarında ceza uygulanır.
Ancak, ceza miktarı asgari ücretin iki katını aşamaz.
Bu noktada belirtmek gerekir ki, belge türünün doğru belirlenmesi cezai yükümlülüğün ağırlığını doğrudan etkileyen unsurdur.
05510 Sayılı Kanun Numarasının Geç Verilen Belgelerdeki Rolü
İşverenlerin özellikle teşviklerden yararlanmak amacıyla 05510 sayılı Kanun numarasını kullanmaları yaygın olmakla birlikte, bu numaranın geç verilen belgelerde ceza miktarını azaltmadığı açıktır.
5510 sayılı Kanun’un 81/I. maddesinde belirtilen beş puanlık prim indirimi, belgelerin yasal süre içerisinde verilmesine bağlıdır. Süresi dışında verilen belgeler bu indirimden faydalanamamaktadır.
Buna göre, geç verilen belgelerde 05510 sayılı kanun numarasının seçilmiş olması, prim teşviki açısından işverene herhangi bir avantaj sağlamayacaktır.
İdari Para Cezalarında İndirim İmkanları
Kanun ve mevzuata göre, aşağıdaki durumlarda idari para cezalarında indirime gidilebilmektedir:
1. Kendiliğinden Verilen Belgeler
İşveren, herhangi bir tespit veya tebligat olmaksızın, süresi dışında dahi olsa, aylık prim ve hizmet belgesini kendiliğinden vermiş ise bu durum lehine değerlendirilir.
2. Peşin Ödeme İndirimi
Kendiliğinden verilen belgelerden dolayı düzenlenen idari para cezaları, cezanın ödenmesi gereken sürede peşin ödenmesi hâlinde %25 oranında indirilir.
Bu indirim, işverenin cezayı kabul ettiğini ve kanunda öngörülen süre içinde ödeme yaptığını göstermesi bakımından önemlidir.
Denetim ve Tespit Sonrası Uygulanan Ağır Cezalar
Sosyal Güvenlik Kurumu denetimi, mahkeme kararı veya diğer kamu kurumlarının tespiti sonucunda sigortalıların eksik veya hiç bildirilmediğinin anlaşılması halinde;
- Her bir sigortalı için asgari ücretin iki katı tutarında idari para cezası uygulanır.
- Bu tür cezalar, kanuni teşvik ve indirimlerden muaftır.
İşverenin bilinçli veya bilinçsiz olarak yasal yükümlülüğünü yerine getirmemesi halinde, ağır idari yaptırımlar söz konusu olmaktadır.
Mahkeme Kararı ile İşe İade Edilen Sigortalılar ve Geç Bildirime İlişkin Ceza
Mahkeme kararı ile işe iade edilen sigortalılar için geç verilen aylık prim ve hizmet belgelerinde;
- İşverenin kayıt dışı sigortalı çalıştırma kastının bulunmaması nedeniyle,
- Ceza oranları daha hafif tutulmuş ve asıl belgelerde aylık asgari ücretin beşte biri, ek belgelerde ise sekizde biri oranında ceza uygulanması hüküm altına alınmıştır.
Dolayısıyla, bu kapsamda işverenlere ağır idari para cezaları yöneltilmez.
Hukuki Değerlendirme ve İşverenlerin Alması Gereken Tedbirler
- Belge Türü Seçimi: İşverenler, APHB’nin asıl mı yoksa ek belge mi olduğunun doğru tespiti için özen göstermelidir. Yanlış belge türü seçimi, idari para cezasını artırabilir.
- Kendiliğinden Bildirim: Geç bildirim durumunda, işverenin belgeyi kendiliğinden ve derhal SGK’ya vermesi, ceza miktarını düşürmek açısından önemlidir.
- Peşin Ödeme: Ceza tebligatları alındığında kanuni sürede ödeme yapılmalı, böylece %25 peşin ödeme indirimi kullanılarak maliyet azaltılmalıdır.
- İtiraz Hakları: İşverenlerin, haksız ya da usulsüz uygulandığını düşündükleri cezalara karşı yasal itiraz haklarını kullanmaları önem arz eder.
Sonuç
Aylık prim ve hizmet belgesinin yasal süresi dışında verilmesi, işverenler açısından ciddi mali yükümlülükler doğurmaktadır. Ancak, mevzuatın öngördüğü ceza indirimleri ve hukuki hakların bilinmesi, idari para cezalarının olumsuz etkilerini hafifletmek açısından elzemdir.
İşverenlerin, SGK yükümlülüklerini zamanında ve doğru şekilde yerine getirmeleri, gereksiz mali kayıpların önüne geçilmesini sağlayacak en etkili yöntemdir.