İhtiyati haciz, alacaklının para alacağını güvence altına almak amacıyla mahkeme kararı ile borçlunun malvarlığına geçici olarak el konulmasıdır. Bu işlem, borçlunun mal kaçırması, gizlemesi ya da kaçma ihtimali gibi riskler taşıdığı hallerde, mahkemeden talep edilen geçici bir koruma tedbiridir. Uygulamada, mahkemeler genellikle ihtiyati haciz kararı verirken alacaklıdan teminat göstermesini de istemektedir.
Ancak dava veya takip sonucunda alacaklının haklı çıktığı ve haczin amacına ulaştığı durumlarda, mahkeme veznesine yatırılan teminatın iadesi talep edilebilir. Bu işleme ihtiyati haciz teminatının iadesi denir. Bu yazımızda, söz konusu teminatın hangi koşullarda ve nasıl geri alınabileceğini tüm detaylarıyla inceleyeceğiz.
İhtiyati Haciz Nedir?
İhtiyati haciz, İcra ve İflas Kanunu’nun 257-268. maddeleri arasında düzenlenmiştir. Alacaklı, rehinle güvence altına alınmamış ve vadesi gelmiş para alacakları için mahkemeye başvurarak borçlunun taşınır, taşınmaz, hak ve alacakları üzerine ihtiyaten haciz konulmasını isteyebilir.
Bu koruma tedbirinin amacı, ileride açılacak davanın veya başlatılacak icra takibinin etkisiz hale gelmesini önlemek, borçlunun malvarlığını kaçırarak alacaklının tahsilatını engellemesinin önüne geçmektir.
İhtiyati Haciz İçin Teminat Zorunlu Mudur?
İİK madde 259 gereği, mahkeme ihtiyati haciz kararı verirken alacaklıdan teminat göstermesini isteyebilir. Teminatın amacı, alacaklının haksız çıkması halinde borçlu veya üçüncü kişilerin uğrayabileceği zararların karşılanmasıdır.
Teminat alınması zorunludur, ancak bazı istisnalar da mevcuttur:
- Alacak ilama dayanıyorsa, teminat aranmaz.
- İlam niteliğinde belgeye dayanıyorsa, mahkemenin takdirine bağlı olarak teminat alınabilir.
- Konkordato tasdik talebinin reddi durumunda verilen haciz kararlarında da teminat aranmaz.
Uygulamada, alacak tutarının yaklaşık %10 ila %15’i oranında teminat alınmaktadır. Bu oran mahkemenin takdirindedir ve somut olayın özelliğine göre artırılabilir ya da azaltılabilir.
Teminatın Türü Nedir?
Mahkeme veznesine yatırılacak teminat aşağıdaki şekillerde olabilir:
- Nakit para,
- Süresiz banka teminat mektubu,
- Devlet tahvili veya Hazine bonosu.
Teminat Hangi Durumlarda Geri Alınabilir?
Teminatın iadesi için bazı hukuki şartların gerçekleşmiş olması gerekir. Aksi halde mahkeme teminatın iadesine karar veremez.
1. İhtiyati Haciz Kararının Kesinleşmesi veya Kaldırılması
Karar kesinleşmişse ve icra süreci tamamlanmışsa, teminatın iadesi istenebilir. Eğer karar kaldırılmış ya da Yargıtay tarafından bozulmuşsa ve bu da kesinleşmişse, yine iade talebi mümkündür.
2. Borç Ödenmiş ya da Taraflar Sulh Olmuşsa
Borçlu borcunu ödemişse ya da taraflar sulh protokolü ile anlaştıysa ve ihtiyati haciz işlemine gerek kalmamışsa teminat iade edilebilir.
3. Tazminat Davası Açılmamış ya da Reddedilmişse
Borçlu, ihtiyati haciz nedeniyle zarar gördüğü iddiasıyla tazminat davası açmamışsa veya açılan dava reddedilmişse, teminatın varlığına gerek kalmaz.
Önemli not: Tazminat davası açılmış ve derdestse, mahkeme teminatın iadesi talebini reddeder.
İhtiyati Haciz Teminat İadesi Nasıl Talep Edilir?
İade talebi, ihtiyati haciz kararını vermiş olan mahkemeye yazılı bir dilekçe ile yapılmalıdır. Aşağıdaki belgelerin dilekçeye eklenmesi gerekir:
- Kesinleşme şerhli ihtiyati haciz kararı,
- Teminat makbuzu,
- Varsa sulh protokolü veya ödeme belgeleri,
- Tazminat davası açılmadığına dair beyan,
- Teminatın yatırıldığı ve iade edileceği banka hesap bilgileri,
- Vekaletname (vekil aracılığıyla başvuruluyorsa).
Mahkeme dosya üzerinde inceleme yaparak teminatın iadesine karar verir. Kararın ardından, ilgili mahkeme kalemi veya yazı işleri müdürlüğü tarafından teminatın yatırıldığı hesaba iade işlemi yapılır.
İhtiyati Haciz Teminat İadesi Dilekçe Örneği
ANKARA … ASLİYE TİCARET MAHKEMESİNE
DOSYA NO: 2023/… D.İş
DAVACI: [Ad Soyad – T.C. Kimlik No – Adres]
VEKİLİ: Av. [Ad Soyad – Baro Sicil No – Adres]
DAVALI: [Ad Soyad – T.C. No – Adres]
KONU: Mahkemenizce verilmiş olan ihtiyati haciz kararına istinaden yatırılan teminatın iadesi talebidir.
AÇIKLAMALAR
- Sayın Mahkemenizin yukarıda belirtilen dosyasında …/…/2023 tarihinde ihtiyati haciz kararı verilmiş ve müvekkilim tarafından … TL teminat mahkeme veznesine yatırılmıştır.
- Karar …/…/2024 tarihinde kesinleşmiş olup, taraflar arasında sulh sağlanmış ve ihtiyati haciz kararı hukuki etkisini yitirmiştir. Ayrıca, dosya kapsamında tazminat davası açılmadığı gibi, teminata ilişkin risk kalmamıştır.
HUKUKİ DAYANAK:
İİK m.259, HMK m.392 ve ilgili mevzuat.
DELİLLER:
İhtiyati haciz kararı, kesinleşme şerhi, teminat makbuzu, sulh protokolü (varsa), tebligat evrakları.
SONUÇ VE TALEP:
Yukarıda arz edilen nedenlerle, yatırılan teminatın mahkeme veznesinden tarafımıza iadesine karar verilmesini, yargılama giderlerinin karşı tarafa yükletilmesini arz ve talep ederiz.
…/…/2024
Davacı Vekili
Av. [Ad Soyad] – İmza