Mirastan men etme, miras bırakanın belirli hukuki nedenlere dayanarak bir mirasçısını mirastan yoksun bırakması işlemidir. Türk Medeni Kanunu’na göre yalnızca belirli koşullar altında ve geçerli bir vasiyetname ile yapılabilir. Bu işlem sonucunda mirasçılıktan çıkarılan kişi, saklı payı olsa bile mirastan hiçbir hak elde edemez.
Ancak mirasçılıktan çıkarma işlemi keyfi nedenlerle yapılamaz. Yasal bir gerekçeye ve usule uygun vasiyetnameye dayanması şarttır. Aksi hâlde çıkarma geçersiz sayılır, mirasçının tüm yasal hakları korunur. Bu makalede mirastan men etmenin şartları, sebepleri, usulü ve Yargıtay içtihatları ışığında nasıl uygulandığı kapsamlı şekilde ele alınmaktadır.
Mirastan Men Etmenin Hukuki Dayanağı
Mirastan çıkarma işlemi, Türk Medeni Kanunu’nun 510 ila 513. maddeleri arasında düzenlenmiştir. Kanun, iki temel durumda mirasçılıktan çıkarma hakkı tanır:
- Mirasçının miras bırakana veya ailesine karşı ağır bir suç işlemesi
- Mirasçının, miras bırakana karşı aile hukukundan doğan yükümlülüklerini önemli ölçüde ihmal etmesi
Bu iki sebep dışında yapılan çıkarma işlemleri geçersizdir. Ayrıca işlem yalnızca vasiyetname ya da miras sözleşmesi ile geçerlilik kazanır.
Mirastan Men Etme Şartları
Mirastan çıkarma işleminin geçerli sayılabilmesi için hem sebep hem de usul şartlarının birlikte sağlanması gerekir.
1. Haklı ve Geçerli Bir Sebep Bulunmalıdır
Mirastan çıkarma için sadece kişisel kırgınlık veya iletişimsizlik yeterli değildir. Aşağıdaki durumlar geçerli çıkarma nedenidir:
- Fiziksel saldırı, ölüm tehdidi, ağır hakaret
- Haksız yere suç isnadı, iftira
- Anne-babaya karşı ilgisizlik ve terk
- Aile düzenini bozan yaşam tarzı
Bu davranışların sürekli olması ve belgelenebilir nitelikte bulunması gerekir.
2. Usulüne Uygun Vasiyetname Düzenlenmelidir
Çıkarma işlemi yalnızca vasiyetname ile yapılabilir. Vasiyetnamede şu unsurlar mutlaka yer almalıdır:
- Mirasçının adı ve kimliği
- Açıkça belirtilmiş çıkarma sebebi
- Mirasçılıktan çıkarma iradesi
“Mirasımdan men ettim” gibi genel ifadeler geçersiz sayılabilir. Sebebin somut, ispatlanabilir ve hukuka uygun olması zorunludur.
Mirastan Çıkarma Sebepleri
Ağır Suç Nedeniyle Çıkarma
Mirasçının aşağıdaki fiilleri işlemesi hâlinde mirastan çıkarma mümkündür:
- Darp, tehdit veya yaralama
- Sahtecilik, dolandırıcılık
- Hırsızlık, hakaret, iftira
- Şahsın veya ailesinin şeref ve haysiyetine saldırı
Bu tür eylemler miras bırakanın güvenliğini veya onurunu ciddi şekilde zedeleyen nitelikte olmalıdır.
Aile Hukuku Yükümlülüklerini İhlal
Mirasçının;
- Miras bırakana bakmaması,
- Onu maddi-manevi olarak terk etmesi,
- Aile bağlarını koparması,
- Yaşlılıkta destek vermemesi
gibi davranışları da çıkarma gerekçesi sayılır. Bu ihlallerin süreklilik göstermesi ve ciddi sonuçlar doğurması gerekir.
Koruyucu Mirastan Çıkarma
Koruyucu mirastan çıkarma, cezai değil, önleyici bir işlemdir. Bu işlem, borçlu olan bir mirasçının miras hakkının alacaklılara geçmesini engellemek amacıyla yapılır.
Koruyucu çıkarmanın özellikleri:
- Borçlu mirasçı mirastan çıkarılır
- Alt soyu mirastan pay alabilir
- Aile malvarlığı korunmuş olur
Bu tür çıkarma da yalnızca vasiyetname ile yapılabilir ve gerekçesi mutlaka belirtilmelidir.
Mirastan Çıkarma Nasıl Yapılır?
Mirastan men etme işlemi için şu adımlar izlenir:
- Noter huzurunda resmi vasiyetname düzenlenir (el yazılı vasiyetname de mümkündür)
- Sebep açık ve net şekilde yazılır
- Mirasçının kimlik bilgileri eksiksiz belirtilir
- Varsa olaylar belge ve tanıklarla desteklenir
İşlem sonrasında yeni bir vasiyetname düzenlenerek çıkarma geri alınabilir. Ancak iptal edilen vasiyetnamenin açıkça belirtilmesi gerekir.
Mirastan Men Etmenin İptali Davası
Mirasçılıktan çıkarılan kişi, çıkarma sebebinin gerçek dışı olduğunu düşünüyorsa, vasiyetnamenin iptali için dava açabilir.
Davanın özellikleri:
- Mahkeme: Miras bırakanın son yerleşim yeri Asliye Hukuk Mahkemesi
- Süre: Vasiyetnamenin öğrenilmesinden itibaren 1 yıl (mutlak süre 10 yıl)
- İspat yükü: Çıkarmadan yararlanan mirasçıya aittir
Sebep ispatlanamazsa, çıkarma işlemi iptal edilir ya da sadece tasarruf nisabı kadar geçerli sayılır.
Yargıtay Kararlarıyla Uygulama
Yargıtay içtihatlarında şu hususlar dikkat çeker:
- Yargıtay 2. HD 2011/22339 E., 2012/31593 K.: Sebep belirtilmemişse sadece saklı pay dışı oran geçerlidir.
- Yargıtay HGK 2013/2-129 E., 2013/1585 K.: Gerçek dışı sebebe dayanan çıkarma işlemi tamamen geçersizdir.
- Yargıtay 2. HD 2013/1906 E., 2013/25049 K.: Haklı sebep varsa, mirasçı hiçbir hak talep edemez.
Bu kararlar, çıkarma işleminin mutlaka gerekçeli ve belgeli yapılması gerektiğini ortaya koymaktadır.
Sonuç
Mirastan men etme, miras bırakanın haklı ve gerekçeli sebeplere dayanarak kullanabileceği bir hukuki yetkidir. Ancak bu yetki, sıkı şekil ve içerik şartlarına tabidir. Hatalı, eksik veya keyfi yapılan çıkarma işlemleri geçersiz olur ve mirasçının tüm hakları korunur.
Bu nedenle mirasçılıktan çıkarma düşünülüyorsa, mutlaka uzman bir avukata danışılarak ve hukuka uygun bir vasiyetnameyle işlem yapılmalıdır. Aksi hâlde aile içinde uzun sürecek ve karmaşık miras davaları gündeme gelebilir.
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
Sebep gösterilmeyen çıkarma geçerli olur mu?
Hayır. Sadece tasarruf nisabı kadar geçerli sayılır.
Koruyucu çıkarma yapılan kişinin çocukları miras alabilir mi?
Evet. Alt soyu mirastan faydalanmaya devam eder.
El yazılı vasiyetname geçerli midir?
Evet, ancak tamamı miras bırakanın el yazısıyla olmalı, imzalı ve tarihli olmalıdır.
Vasiyetname olmadan çıkarma mümkün mü?
Hayır. Vasiyetname şarttır.